Informacje ogólne
Zmiany zachodzące w krajowym systemie elektroenergetycznym (KSE) w drugiej dekadzie lat dwutysięcznych, a przede wszystkim:
- rosnące zapotrzebowanie na moc w godzinach szczytowych,
- ekstremalne warunki pogodowe wpływające na dostępność mocy dla operatora systemu przesyłowego,
- zwiększający się udział źródeł niestabilnych,
- malejąca różnica pomiędzy przychodami ze sprzedaży energii elektrycznej a kosztami utrzymania konwencjonalnych jednostek wytwórczych,
- trwałe wyłączenia kolejnych jednostek wytwórczych
mogące spowodować trudności w zapewnieniu bezpieczeństwa i ciągłości dostaw energii elektrycznej spowodowały, że w 2018 r. wdrożono nowe rozwiązanie regulacyjne – rynek mocy.
Ustawa z dnia 8 grudnia 2017 r. o rynku mocy (Dz. U. z 2023 r. poz. 2131, dalej: ”Ustawa o rynku mocy”)[1] zmieniła architekturę rynku energii w Polsce z rynku jednotowarowego, na rynek dwutowarowy, na którym oprócz transakcji kupna-sprzedaży zawieranych przez odbiorców energii elektrycznej operator systemu przesyłowego będący zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 27) operatorem (dalej: „Operator”) może w drodze aukcji nabywać moc dyspozycyjną netto w postaci gotowości
do dostarczania energii do sieci lub redukcji jej poboru (DSR).
Uruchomienie mechanizmu płatności za moc ograniczyło ryzyko wystąpienia przerw w dostawach poprzez:
- zapewnienie stabilizacji finansowej dla konwencjonalnych jednostek wytwórczych,
- umożliwienie sfinansowania modernizacji istniejących oraz budowy nowych źródeł,
- zwiększenie możliwości przyłączenia odnawialnych źródeł energii do KSE,
- wsparcie rozwoju technologii magazynowania energii,
- stworzenie nowych możliwości dla świadczenia usług DSR.
Wybór jednostek rynku mocy, z którymi Operator zawiera kontrakty na rynku mocy odbywa się w drodze aukcji typu holenderskiego tj. aukcji składających się z wielu rund z ceną malejącą. Właściciele jednostek rynku mocy, które zostały dopuszczone do udziału w aukcji, po pozytywnym zakończeniu procesu certyfikacji ogólnej a następnie procesu certyfikacji do aukcji głównej, mogą wycofać swoją ofertę, w przypadku gdy cena w kolejnej rundzie nie będzie już zapewniać oczekiwanego przez nich wynagrodzenia za moc. Aukcja kończy się w rundzie, w której pozostały wolumen oferowanej mocy zrówna się z zapotrzebowaniem na moc w danej aukcji ogłoszonym w rozporządzeniu ministra właściwego ds. energii określonym po zasięgnięciu opinii Prezesa URE wydanym na podstawie art. 34 Ustawy o rynku mocy. Taki system aukcji zapewnia zakup mocy po najniższej cenie przy zachowaniu neutralności technologicznej.
Obowiązki mocowe wynikające z kontraktów zawartych w ramach aukcji na rynku mocy mogą być przedmiotem dalszego obrotu na rynku wtórnym.
Zgodnie z art. 29 ust. 3 Ustawy o rynku mocy pierwsze aukcje na rynku mocy odbyły się w 2018 r. na lata dostaw 2021 – 2023, kolejne odbywają się cyklicznie co roku, a ostatnia aukcja główna odbędzie się w 2025 r. na okres dostaw przypadający na 2030 r.
Art. 103 ust. 1 Ustawy o rynku mocy zobowiązuje Radę Ministrów aby nie później niż w 2024 r. na podstawie analiz bilansowych i oceny stopnia rozwoju rynku energii, dokonała oceny funkcjonowania rynku mocy i przedłożyła Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej informację o skutkach obowiązywania Ustawy o rynku mocy wraz z propozycjami zmian albo likwidacji rynku mocy.
Ze względu na fakt, iż płatności za spełnienie obowiązku mocowego stanowią pomoc publiczną, Ustawa o rynku mocy była przedmiotem procesu notyfikacyjnego, zakończonego w dniu 7 lutego 2018 r. wydaniem przez Komisję Europejską decyzji zatwierdzającej program pomocowy[2].
Istotną rolę na rynku mocy odgrywa minister właściwy ds. energii, Prezes Urzędu Regulacji Energetyki oraz Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Do najważniejszych zadań Prezesa URE należą mi.in.:
- ogłaszanie w BIP wykazu usług, o których mowa w art. 9g ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (Dz. U. z 2022 r. poz. 1385 ze zm.), określonych w IRIESP, o charakterze świadczenia i wynagradzania zbliżonym do obowiązku mocowego oraz ogłaszanie jego aktualizacji w przypadku zmiany IRIESP;
- zatwierdzanie regulaminu rynku mocy, w uzgodnieniu z ministrem właściwym ds. energii;
- wydawanie opinii nt. propozycji Operatora dot. parametrów dla aukcji głównych;
- wstrzymanie rozpoczęcia aukcji, w drodze postanowienia, na wniosek Operatora, w przypadku awarii dedykowanego systemu teleinformatycznego dla przeprowadzenia aukcji;
- ogłaszanie nowego terminu aukcji w przypadku ustania awarii dedykowanego systemu teleinformatycznego w drodze postanowienia;
- rozstrzyganie sporów w sprawach dotyczących:
- procesów certyfikacji oraz aukcji wstępnej,
- aukcji mocy,
- obrotu obowiązkiem mocowym na rynku wtórnym, w tym sprzeciwu zgłoszonego przez Operatora w odniesieniu do transakcji na rynku wtórnym,
- danych wpisanych do rejestru lub danych, których wpisu odmówiono,
- naruszenia przez Operatora zasad ogłaszania okresu zagrożenia;
- wymierzanie kar o których mowa w art. 85 ust. 1-3 Ustawy o rynku mocy;
- możliwość unieważnienia aukcji mocy, w przypadku gdy aukcja mocy została przeprowadzona z naruszeniem przepisów Ustawy o rynku mocy lub warunków aukcji, lub uczestnik dopuścił się zachowania niezgodnego z przepisami prawa lub regulaminem rynku mocy;
- unieważnianie aukcji mocy, w przypadku gdy aukcja mocy została przeprowadzona
z naruszeniem przepisów Ustawy o rynku mocy lub warunków aukcji, lub uczestnik dopuścił się zachowania niezgodnego z przepisami prawa lub regulaminem rynku mocy, jeżeli miało
to istotny wpływ na wynik aukcji; - kalkulowanie stawek opłaty mocowej na kolejny rok kalendarzowy;
- publikowanie w Biuletynie Urzędu Regulacji Energetyki do dnia 30 września każdego roku:
- stawek opłaty mocowej na kolejny rok kalendarzowy,
- wybranych godzin doby przypadających na godziny szczytowego zapotrzebowania
na moc w systemie, wyznaczone odrębnie dla kwartałów roku dostaw - na potrzeby obliczania opłaty mocowej należnej od odbiorców końcowych, przy czym dla okresów przypadających przed dniem 1 stycznia 2028 r. - wyłącznie na potrzeby obliczania opłaty mocowej należnej od odbiorców końcowych, o których mowa w art. 89a ust. 1 pkt 2) Ustawy o rynku mocy;
- obliczanie jednostkowej stawki kary za niewykonanie obowiązku mocowego na kolejny rok dostaw.
Pytania związane z rynkiem mocy proszę kierować na adres rynek.mocy@ure.gov.pl.