2023
RYNEK HURTOWY
Zakupy gazu z zagranicy na potrzeby odbiorców w Polsce, w ilości 159,7 TWh, uzupełniane były gazem pochodzącym ze źródeł krajowych w ilości 38,4 TWh. Całkowite dostawy gazu z zagranicy obejmowały import oraz nabycie wewnątrzwspólnotowe. Zmiana stanu zapasów gazu ziemnego wynosiła -2,4 TWh. Przez polski system przesyłowy przepłynęło 219,7 TWh gazu wysokometanowego i 6,8 TWh gazu zaazotowanego.
Obrót gazem ziemnym
Na koniec 2023 r. koncesję na obrót paliwami gazowymi posiadało 178 podmiotów wobec 176 na koniec 2022 r. Natomiast 86 przedsiębiorstw aktywnie uczestniczyło w obrocie gazem ziemnym. Przedsiębiorstwa obrotu gazem spoza GK Orlen pozyskały 71,2 TWh gazu ziemnego. Wielkość pozyskania gazu nie uwzględnia pozyskania na potrzeby własne przez spółki obrotu objęte monitorowaniem, w tym pozyskania gazu przez przedsiębiorstwa energetyczne będące jednocześnie dużymi odbiorcami końcowymi.
Giełda gazu ziemnego
Sprzedaż i zakup paliw gazowych na polskim rynku hurtowym odbywa się przede wszystkim na rynku giełdowym prowadzonym przez TGE S.A. (Rynek Towarów Giełdowych ‒ RTG oraz od 1 maja 2020 r. ‒ Zorganizowana Platforma Obrotu – OTF).
Uczestnikami rynku giełdowego są głównie przedsiębiorstwa obrotu paliwami gazowymi oraz najwięksi odbiorcy końcowi, którzy mogą działać samodzielnie po zawarciu stosownej umowy z TGE S.A., stając się członkami odpowiednio RTG i OTF, lub też za pośrednictwem domów maklerskich lub innych podmiotów posiadających status członka RTG oraz OTF ze swojej własnej grupy kapitałowej mogących zawierać transakcje na rzecz innych podmiotów należących do tej samej grupy kapitałowej.
Obrót giełdowy odbywa się poprzez zawieranie umów sprzedaży (transakcji) pomiędzy członkami RTG i OTF.
W 2023 r. TGE S.A. prowadziła następujące rynki sprzedaży paliw gazowych: Rynek Dnia Bieżącego (RDBg), Rynek Dnia Następnego (RDNg) oraz Rynek Terminowy Produktów z dostawą gazu ziemnego (RTPG) Zorganizowanej Platformy Obrotu (OTF).
Przedmiotem obrotu na RTPG OTF była dostawa gazu w jednakowej ilości we wszystkich godzinach okresu dostawy zgodnym ze standardem instrumentu (tygodniowy, miesięczny, kwartalny, sezonowy i roczny).
Przedmiotem obrotu na Rynku Dnia Następnego jest dostawa gazu w jednakowej ilości we wszystkich godzinach dnia dostawy. Jest to instrument typu base, a jeden kontrakt odpowiada dostawie 1 MWh gazu w każdej godzinie dnia dostawy. Obrót jest prowadzony przez jeden dzień poprzedzający datę dostawy, w systemie notowań ciągłych. Ponadto przedmiotem obrotu na tym rynku są instrumenty weekendowe z okresem dostawy od godz. 6:00 w sobotę do godz. 6:00 w poniedziałek (weekend gazowy) w jednakowej ilości 1 MWh dla każdej godziny terminu wykonania kontraktu. Notowania instrumentu weekendowego odbywają się na dwa dni poprzedzające okres dostawy.
Obrót na Rynku Dnia Bieżącego prowadzony jest w systemie notowań ciągłych.
W 2023 r. w wyniku realizacji kontraktów zawartych na TGE S.A., w całym okresie notowania danego rodzaju kontraktu dostarczono 155 860 538 MWh gazu ziemnego po średniej cenie 384,11 zł/MWh (14 947 473 MWh na rynku RDNg po średniej cenie 215,25 zł/MWh, 3 370 279 MWh na rynku RDBg po średniej cenie 211,66 zł/MWh i 137 542 786 MWh na rynku terminowym po średniej cenie 406,69 zł/MWh).
Obrót gazem ziemnym wysokometanowym w punkcie wirtualnym OTC
W 2023 r. Prezes URE monitorował również transakcje zawierane w punkcie wirtualnym na rynku pozagiełdowym. W wyniku realizacji kontraktów zawartych w tym punkcie na rynku OTC, niezależnie od daty zawarcia kontraktu, dostarczono 20,9 TWh gazu ziemnego po średniorocznej ważonej cenie 312,55 zł/MWh.
Magazynowanie gazu ziemnego
Na terenie kraju działalność w zakresie magazynowania gazu ziemnego prowadzi Gas Storage Poland Sp. z o.o. (GSP), wyznaczona operatorem systemu magazynowania. Spółka świadczy usługi magazynowania gazu ziemnego w ramach dwóch grup instalacji magazynowych oraz jednego podziemnego magazynu gazu.
RYNEK DETALICZNY
21 grudnia 2022 r. weszły w życie przepisy ustawy z 15 grudnia 2022 r., które utrzymały wprowadzony w 2022 r. mechanizm zamrożenia cen gazu ziemnego dla odbiorców objętych taryfą zatwierdzaną przez Prezesa URE.
W 2023 r. na sprzedawcach paliw gazowych nadal spoczywał obowiązek przedkładania do zatwierdzenia przez Prezesa URE taryf dla odbiorców wskazanych w art. 62b ustawy – Prawo energetyczne, tj. m.in. odbiorców w gospodarstwach domowych. Zniesienie przedmiotowego obowiązku dla wskazanych grup odbiorców zostało odsunięte w czasie do 2028 r.
Rynek detaliczny gazu rozumiany jest jako rynek sprzedaży do odbiorców końcowych, niezależnie od ilości nabywanego paliwa. Po stronie podażowej, na koniec 2023 r., 121 sprzedawców miało zawarte umowy z OSP umożliwiające sprzedaż na rynku detalicznym (spadek o 3 w stosunku do 2022 r.), a w obszarze sieci dystrybucyjnej (PSG) – liczba umów wyniosła 47 (spadek o 10 w stosunku do 2022 r.).
Sprzedawcy, w celu prowadzenia działalności na rynku detalicznym, zawierali umowy z poszczególnymi operatorami systemów (przesyłowego i dystrybucyjnych). Maksymalna liczba umów zawartych przez jednego sprzedawcę wyniosła 13, a w sieci największego OSD – PSG Sp. z o.o. ‒ aktywną działalność sprzedażową (przynajmniej jedna ważna umowa z odbiorcą) prowadziło 28 sprzedawców gazu ziemnego wysokometanowego.
W 2023 r. szczegółowym badaniem Prezesa URE objętych zostało 20 spółek obrotu gazem ziemnym oraz 10 największych operatorów systemów dystrybucyjnych). Do sieci OSD, uwzględnionych w badaniu, przyłączonych było 7 059 358 odbiorców (7 274 722 punkty poboru gazu) w zakresie gazu wysokometanowego oraz 381 854 odbiorców (395 845 punkty poboru gazu) w zakresie gazu zaazotowanego. Według stanu na 31 grudnia 2023 r., na rynku gazu ziemnego działało 50 operatorów systemów dystrybucyjnych.
Dane pozyskane przez Prezesa URE wskazują, że w 2023 r. 97,65 proc. odbiorców nabywało gaz ziemny po cenach wynikających z taryfy zatwierdzonej przez Prezesa URE.
W roku sprawozdawczym całkowita sprzedaż paliwa gazowego wysokometanowego i zaazotowanego do odbiorców końcowych wyniosła 165 003 372 MWh, z czego najwięcej bo aż 56,59 proc. trafiło do odbiorców przemysłowych, a 32,88 proc. do gospodarstw domowych. Sprzedaż ogółem spadła o ok. 3,95 proc. w stosunku do 2022 r. (gdy wynosiła 171 795 031 MWh), przy czym wzrost sprzedaży odnotowano w rolnictwie (276 proc.), spadek w usługach i handlu (12,50 proc.), w przemyśle (3,70 proc.) oraz w sektorze sprzedaży do odbiorców w gospodarstwach domowych (3,48 proc.). Natomiast w sektorze użyteczności publicznej odnotowano wzrost sprzedaży o 8,21 proc.
Rynek detaliczny gazu ziemnego (wysokometanowego i zaazotowanego) charakteryzuje silna koncentracja. Udział podmiotów z GK Orlen w sprzedaży gazu do odbiorców końcowych, przyłączonych do sieci dystrybucyjnych, wyniósł 90,68 proc. (90,4 proc. dla gazu wysokometanowego i 93,7 proc. dla gazu zaazotowanego) i wzrósł w stosunku do roku ubiegłego o 1,68 proc. Wartość wskaźnika HHI dla rynku gazu ziemnego wysokometanowego w 2023 r. wynosił 9 528 ‒ licząc według liczby odbiorców i 7 525 – według wolumenu sprzedanego gazu.
Sprzedaż rezerwowa
W obszarze sieci przesyłowej funkcjonował jeden sprzedawca rezerwowy – PGNiG OD Sp. z o.o., podobnie w sieci dystrybucyjnej PSG. Między 1 stycznia a 31 grudnia 2023 r., sprzedaż rezerwową lub sprzedaż prowadzoną w trybie art. 5ab320 ustawy – Prawo energetyczne, OSD uruchomili dla 22 444 odbiorców gazu. W tym ponad 99,91 proc. odbiorców (22 423) to odbiorcy gazu wysokometanowego z grupy taryfowej W 1-4 (moc umowna nie większa niż 110 kWh/h), natomiast w grupie W 5-13 odbiorców gazu wysokometanowego odsetek ten stanowił 0,09 proc. odbiorców.
Wstrzymanie dostaw
W 2023 r. doszło do wstrzymania dostaw dla 43 587 odbiorców gazu ziemnego wysokometanowego (z czego 43 411, tj. 99,60 proc. stanowią odbiorcy z grup taryfowych W 1-4) oraz 2 290 odbiorców gazu ziemnego zaazotowanego (z czego 2 131, tj. 93,06 proc. stanowią odbiorcy w gospodarstwach domowych). Przyczyną większości przypadków wstrzymania dostaw (73,6 proc. gaz wysokometanowy oraz 92,7 proc. gaz zaazotowany) był brak terminowej płatności za odebrany gaz ziemny.