Urząd Regulacji Energetyki

https://www.ure.gov.pl/pl/urzad/informacje-ogolne/edukacja-i-komunikacja/publikacje/seria-wydawnicza-bibli/jaki-model-rynku-energ/1193,233-Dotychczasowa-praktyka-realizacji-zasady-TPA.html
2024-03-29, 06:54

2.3.3 Dotychczasowa praktyka realizacji zasady TPA

Autorzy: Andrzej Łukasiewicz, Wincenty Rękas

Potencjalne korzyści płynące z poddania przedsiębiorstw energetycznych działaniu konkurencji na rynku krajowym, a w przyszłości, po przystąpieniu Polski do UE, na rynku europejskim, stanowiły przesłankę treści art. 4 ustawy – Prawo energetyczne25). Jak wskazano w części 2.3.2, przepisem tym nałożono na przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się przesyłaniem i dystrybucją paliw lub energii (czyli tzw. przedsiębiorstwa sieciowe) obowiązek zapewnienia wszystkim podmiotom świadczenia usług polegających na przesyłaniu paliw lub energii wydobywanych lub wytwarzanych w kraju, z uwzględnieniem warunków technicznych i ekonomicznych, na warunkach uzgodnionych przez strony w drodze umowy.

Obowiązek ten, znany powszechnie pod nazwą zasady TPA, oznacza, że odbiorca, który praktycznie nie może odłączyć się od sieci przedsiębiorstwa sieciowego i musi korzystać z jego usługi przesyłowej, może samodzielnie zakupić paliwo lub energię od dowolnego wytwórcy przyłączonego do tej sieci. Wprowadzony został głównie dlatego, że przedsiębiorstwa sieciowe, ze swej natury monopolistyczne, nie udostępniłyby dobrowolnie swojej infrastruktury potencjalnym wytwórcom działającym na rynku konkurencyjnym. Obowiązek ów, liberalizujący w pewnym stopniu rynek paliw i energii, ma za zadanie wygenerować korzyści w postaci zmniejszenia tempa wzrostu cen paliw i energii dla odbiorców, a może nawet spowodować ich obniżkę.

Istotnym warunkiem właściwego funkcjonowania tego obowiązku (zasady) jest istnienie rozbudowanych systemów sieci przesyłowo-dystrybucyjnych, które zapewnią swobodny dostęp do towaru, jakim jest paliwo lub energia. Swobodę tę zapewnić może występowanie na rynku wielu ofert kupna i sprzedaży, które zapewnią rzeczywistą konkurencję pomiędzy przedsiębiorstwami energetycznymi. Zgodnie ze stanowiskiem Prezesa URE z 30 czerwca 2000 r., rynek konkurencyjny to taki rodzaj rynku, gdzie w wyniku wolnej gry popytu i podaży wyznaczona zostaje obiektywna cena transakcji, gdzie odbiorca a nie sprzedawca decyduje ile towaru i od kogo kupi26). Tak więc liberalizacja rynku energii, w tym ciepła, jaką niesie funkcjonowanie zasady TPA, polega na swobodnym wyborze dostawcy przez odbiorcę.

Czy istniejące systemy ciepłownicze sprzyjają korzystaniu z TPA? Spróbujemy odpowiedzieć na to pytanie, wykorzystując doświadczenia obszaru działania Południowo-Zachodniego Oddziału Terenowego URE.

Jak już podkreślano w tym opracowaniu, wszystkie systemy ciepłownicze związane są z rynkiem lokalnym, czyli rynkiem funkcjonującym na obszarze jednej lub kilku miejscowości. Znajduje się tam jedna lub kilka sieci ciepłowniczych, z których każda zasilana jest w ciepło z reguły przez jednego wytwórcę ciepła. Stan taki nie sprzyja w żaden sposób realizacji zasady TPA (pomijając nawet względy techniczne), zwłaszcza jeśli przyjąć pogląd, że ceny i stawki opłat zawarte w taryfie dla ciepła to wielkości „sztywne”, czyli takie, które wykluczają zastosowanie różnych cen dla takich samych standardów jakościowych obsługi odbiorców. Żaden z odbiorców ciepła nie będzie prawdopodobnie zainteresowany zawarciem umowy z wytwórcą ciepła, w sytuacji gdy wytwórca nie może obniżać swoich cen, gdyż przenoszone są one automatycznie na odbiorców przez przedsiębiorstwo sieciowe. Zawarcie oddzielnej umowy z wytwórcą ciepła nie przyniesie bowiem odbiorcy ciepła żadnych wymiernych korzyści.

Zasada TPA może jednak zostać wdrożona w przypadku jednego wytwórcy ciepła zasilającego sieć ciepłowniczą, jeżeli przyjęty zostanie pogląd, że ceny i stawki opłat zawarte w zatwierdzonych przez Prezesa URE taryfach mają charakter cen „maksymalnych”, czyli takich, które w wyniku negocjacji mogą być ustalone na poziomie niższym niż wynikający z taryfy. Oczywiście należy pamiętać, że wynegocjowanie przez odbiorcę cen niższych nie może skutkować wystąpieniem subsydiowania skrośnego oraz nieuzasadnionym uprzywilejowaniem przez wytwórcę ciepła jednej grupy odbiorców kosztem innych.

Obecnie jednak nie ma jednoznacznej interpretacji, czy ceny zawarte w taryfie to ceny „maksymalne” czy „sztywne”, a jak wskazano wyżej rozstrzygnięcie tej kwestii ma istotne znaczenie dla możliwości upowszechnienia zasady TPA27).

Może się okazać, że to rozstrzygnięcie zostanie ustalone w praktyce, w wyniku skutecznych negocjacji odbiorców z wytwórcami ciepła. Wydaje się jednak, że najpierw odbiorcy będą musieli uświadomić sobie fakt, że przedsiębiorstwa sieciowe nie są „właścicielami” ciepła, a jedynie pośrednikami zobowiązanymi, rozporządzeniem taryfowym dla ciepła28), do stosowania cen wytwórców.

Minister Gospodarki rozporządzeniem z 6 sierpnia 1998 r. ustalił harmonogram uzyskiwania przez poszczególne grupy odbiorców prawa do korzystania z usług przesyłowych29). W przypadku ciepła, od 1 stycznia 2001 r. z zasady TPA skorzystać mogą odbiorcy dokonujący rocznych zakupów ciepła w wielkości nie mniejszej niż 5000 GJ. Jest to wielkość zużycia, która dotyczy odbiorców zamawiających przeciętnie nie mniej niż 0,5÷1 MW mocy cieplnej. Szacuje się, że takich odbiorców na terenie działania Południowo-Zachodniego OT URE (woj. dolnośląskie i opolskie) jest około 400.

W większości przypadków działalnością gospodarczą w zakresie wytwarzania ciepła oraz jego przesyłania i dystrybucji zajmuje się to samo przedsiębiorstwo. W tym stanie rzeczy realizacja zasady TPA nie może nastąpić, chyba że pojawi się nowy, niezależny wytwórca ciepła. Na terenie województw dolnośląskiego i opolskiego rozdział wytwarzania ciepła od przesyłania i dystrybucji występuje tylko w kilku miejscowościach30):

  • we Wrocławiu, gdzie MPEC Wrocław S.A. kupuje ciepło od Zespołu Elektrociepłowni Wrocławskich Kogeneracja S.A. oraz dwóch innych lokalnych wytwórców,
  • w Bogatyni, gdzie miejscowy PEC kupuje ciepło z Elektrowni Turów,
  • w Głogowie, gdzie eksploatujący sieć ciepłowniczą WPEC Legnica S.A. kupuje ciepło z Huty Głogów należącej organizacyjnie do KGHM Polska Miedź S.A.,
  • w Polkowicach, gdzie miejscowy PGM zakupuje ciepło w Energetyce S.A. w Lubinie,
  • w Bielawie, gdzie Bielawskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. kupuje ciepło od dwóch przedsiębiorstw przemysłowych,
  • w Ozimku, gdzie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. kupuje ciepło od Przedsiębiorstwa ENMA Sp. z o.o.,
  • w Dobrzeniu Wielkim i Czarnowąsach, gdzie ELKOM Sp. z o.o. kupuje ciepło od Elektrowni Opole S.A.

Ponadto na terenie Południowo-Zachodniego OT URE znany jest jeden przypadek występowania sieci ciepłowniczej, z którą mogą współpracować dwa źródła ciepła należące do dwóch przedsiębiorstw energetycznych. Jest to sieć ciepłownicza na terenie miasta Lubina, należąca do Miejskiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej Termal S.A. w Lubinie, przyłączona do ciepłowni tego przedsiębiorstwa oraz do elektrociepłowni Energetyki S.A. w Lubinie31). W latach poprzednich obydwa źródła ciepła zasilały w ciepło tę sieć ciepłowniczą równocześnie lub zamiennie, dostarczając ciepło dla potrzeb grzewczych Lubina. Obecnie potrzeby te zaspokaja MPEC Termal S.A., który wypowiedział umowę dostawy ciepła Energetyce S.A. Jest to przypadek, gdzie zasada TPA mogłaby być w pewnym zakresie zrealizowana, oczywiście przy uwzględnieniu warunków technicznych i ekonomicznych uzgodnionych przez umawiające się strony.

Z żądaniem przesłania wytworzonego w kraju ciepła siecią może wystąpić każdy podmiot, jeżeli świadczenie takiej usługi nie spowoduje obniżenia niezawodności dostarczania oraz jakości ciepła poniżej poziomu określonego odrębnymi przepisami, a także nie spowoduje niekorzystnej zmiany cen oraz zakresu dostarczania ciepła innym podmiotom przyłączonym do sieci (art. 4 ust. 2 i 3 ustawy – Prawo energetyczne)32). W roku ubiegłym zamiar skorzystania z zasady TPA zadeklarowała Elektrownia Opole występując do Energetyki Cieplnej Opolszczyzny o ustalenie warunków przyłączenia źródła ciepła do sieci ciepłowniczej ECO S.A. Po długich negocjacjach, przy udziale Oddziału Terenowego URE we Wrocławiu, ECO S.A. określiła warunki przyłączenia źródła ciepła do sieci i po przewidywanym zrealizowaniu inwestycji, polegającej między innymi na wybudowaniu przyłącza, zasada TPA może mieć w tym przypadku ewentualne zastosowanie, na co zresztą liczy Elektrownia Opole.

Można przyjąć, że w pewnym sensie z zasady TPA korzysta kilku odbiorców przemysłowych na terenie woj. opolskiego, kupujących ciepło bezpośrednio u wytwórcy (Elektrownia Blachownia) za pośrednictwem sieci ciepłowniczej Zakładu Energetyki Blachownia Sp. z o.o.33) Trzeba jednak podkreślić, że jest to bardziej wynik kontynuacji poprzedniego stanu (Zakład Energetyki Blachownia powstał w 1998 r., po wydzieleniu z Zakładów Chemicznych Blachownia) niż zastosowania zasady TPA.

Podsumowując, można stwierdzić, że do tej pory z różnych względów zasada TPA, w przypadku ciepła, nie znalazła zastosowania w praktyce, a to, jaka będzie jej przyszłość w dużym stopniu będzie zależeć od struktury systemów ciepłowniczych, rozstrzygnięć dotyczących charakteru cen taryfowych, a także zachowań odbiorców.


25) Dz. U. z 1997 r. Nr 54, poz. 348 ze zmianami.

26) „Biuletyn URE”, nr 5/1999; 4/2000.

27) „Biuletyn URE”, nr 5/1999; 4/2000.

28)Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 12 października 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz zasad rozliczania w obrocie ciepłem (Dz. U. z 2000 r. Nr 96, poz. 1053).

29)Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 6 sierpnia 1998 r. w sprawie harmonogramu uzyskiwania przez poszczególne grupy odbiorców prawa do korzystania z usług przesyłowych (Dz. U. z 1998 r. Nr 107, poz. 671).

30) Wnioski taryfowe przedsiębiorstw energetycznych.

31) Wnioski taryfowe przedsiębiorstw energetycznych.

32) Dz. U. z 1997 r. Nr 54, poz. 348 ze zmianami.

33) Wnioski taryfowe przedsiębiorstw energetycznych.


[ 2.3.2 Zasada TPA ... ] [ Spis treści ] [ 2.3.4 Eliminowanie subsydiowania ... ]
Data publikacji : 13.06.2005

Opcje strony