Urząd Regulacji Energetyki Notatka informacyjna dotycząca XIII spotkania grupy zadaniowej Electricity Market Design w strukturach Electricity Working Group CEER w dniu 20 czerwca 2006 r. w Brukseli - Współpraca międzynarodowa -

W posiedzeniu Prezesa URE reprezentował jego Społeczny Doradca – Pan Piotr Rógóż.

Sprawy organizacyjne, wystąpienia przewodniczących zespołu.

Po zaprezentowaniu się nowych członków zespołu przewodniczący odnieśli się do agendy XII spotkania z 02.05.2006 r. oraz zatwierdzony został protokół z tego spotkania. Dokonano przeglądu działań przewidzianych do wykonania po poprzednim spotkaniu, skupiając się na punkcie 5. protokołu. Zwrócono uwagę na bardzo mały odzew ze strony regulatorów z poszczególnych państw UE w kwestii uaktualnienia/uzupełnienia Raportu CEER w sprawie Bezpieczeństwa Dostaw Energii Elektrycznej z 2004 r. (w szczególności chodzi o tabele opisujące zakresy odpowiedzialności za bezpieczeństwo dostaw w poszczególnych krajach UE). Podkreślony został fakt całkowitego braku reakcji regulatorów z nowych krajów członkowskich. Przewodniczący poinformowali o planowanym na 18.07. 2006 r. spotkaniu EWG oraz EFG.

Informacje przewodniczących zespołu nt. zagadnień podejmowanych podczas ostatnich spotkań na wyższym szczeblu funkcjonowania CEER/ERGEG, tj. Electricity Working Group oraz Elektricity Task Force.

Przewodnicząca zespołu, pani Danielsen zdała krótką relację ze spotkania EWG/EFG, które odbyło się celem przedyskutowania strategicznych z punktu widzenia funkcjonowania grup kwestii (najważniejsze sprawy planowane do realizacji w 2007 roku, bezpieczeństwo dostaw w związku z nową dyrektywą, wycenianie energii na poziomie rynków hurtowych ze szczególnym uwzględnieniem wytwórców). Podniesiono także problem obserwowany w wielu krajach UE, iż odnotowywane „nadwyżki produkcyjne” nie są w zadawalający sposób przenoszone na odbiorców, co świadczy o niedoskonałości funkcjonowania mechanizmów rynkowych. Podczas spotkania EWG/EFG przedstawiły swoje komentarze i opinie na temat GGP-IMT.

Przegląd stanu zaawansowania prac i zadań EMD TF na 2006 rok.

Przewodniczący zespołu pan Kapetanovic zaprezentował tabele ilustrujące dotychczasowy przebieg prac i stopień zaawansowania realizacji wszystkich czterech zadań na 2006 rok. Zdecydowanie najbardziej zaawansowane są prace nad EMD-1, tj. GGP-IMT, które zostały już sporządzone, zaprezentowane na poziomie EWG/EFG i będą wkrótce przedyskutowane z uczestnikami rynku. Podkreślono jednocześnie, iż postęp prac nad pozostałym zagadnieniami jest zadawalający oraz że nie istnieją żadne „nagłe” terminy których EMD TF musiałby dotrzymać.

Projekt/model rynku umożliwiający funkcjonowanie regionalnych rynków i zapewniający efektywność rynków wewnętrznych oraz konkurencyjność, jako EMD-2 task. Dyskusja połączona z burzą mózgów mająca na celu wypracowanie wstępnego dokumentu.

Cel jaki został postawiony zespołowi, jeśli chodzi o zadanie EMD-2, polega na przygotowaniu opracowania na wewnętrzne potrzeby CEER opisującego i proponującego takie rozwiązania w zakresie modelowania/projektowania rynków krajowych, by w przyszłości łatwiej można było te rynki łączyć w większą i spójną całość (Regional Markets concept). Celem jest tu zlokalizowanie swego rodzaju „najmniejszego wspólnego mianownika”, który musi być taki sam w rozumieniu struktury funkcjonowania różnych rynków by mogły one funkcjonować w sposób zharmonizowany. Opierając się na pomyśle opracowanym w toku poprzednich spotkań grupy, dyskusja została skoncentrowana na ogólnych aspektach oraz na trzech newralgicznych „punktach styku” istotnych elementów rynków energii, tj.: a) rynek fizyczny – rynek finansowy, b) operator sieci – operator rynku, c) rynek hurtowy – rynek detaliczny. Wynikiem dyskusji połączonej z burzą mózgów jest wstępna wersja dokumentu „Market Design Issues” będąca załącznikiem do niniejszego sprawozdania. Uczestnicy spotkania reprezentujący regulatorów z Austrii, Danii, Grecji i Norwegii zostali zobowiązani do dalszego opracowania tego tekstu, mającego polegać na uzasadnieniu, dlaczego poszczególne punkty są istotne dla realizacji celu EMD-2 oraz co należałoby uczynić by wdrożyć je w życie. Opracowanie powinno zostać dostarczone do uczestników zespołu do końca sierpnia, tak by można je było szczegółowo omówić i poddać ewentualnym korektom na następnym spotkaniu planowanym na 20.09.2006 r.

Podczas tej części spotkania dyskutowano także nad dokumentem przygotowanym przez przedstawicielkę norweskiego regulatora nt. kluczowych kwestii funkcjonowania modelu rynkowego w krajach nordyckich („Key issues concerning Northern Region Market Design” – załaczony do niniejszego sprawozdania), jako jednego z najlepiej zintegrowanych rynków regionalnych w Europie. W wielu aspektach wnioski i konkluzje płynące z tego opracowania były zbieżne z wnioskami płynącymi z przeprowadzonej burzy mózgów w odniesieniu do całego obszaru UE.

Model/projekt rynku w aspekcie bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej (EMD-3).

Cele jakie postawiono w ramach tego zadania to opis modelowych rozwiązań dot. bezpieczeństwa dostaw energii w poszczególnych krajach członkowskich oraz przygotowanie dokumentu definiującego i opisującego zadania i zakres odpowiedzialności regulatorów i operatorów sieci przesyłowej z uwzględnieniem Dyrektywy dot. Bezpieczeństwa Dostaw oraz Zielonej Księgi w tej samej sprawie.

Ta część spotkania rozpoczęła się od przeanalizowanie opracowania nt. koniecznych środków jakie należy przedsięwziąć na poziomie ustawodawstw krajowych w celu implementacji Dyrektywy w/s Bezpieczeństwa Dostaw (SoS Directive) oraz prawne implikacje tej dyrektywy. Z przebiegu dyskusji jasno wynikało, iż rzeczona dyrektywa jest niedopracowana, nieprecyzyjna, niezrozumiała, a wręcz (w opinii większości, w tym delegowanego) niepotrzebna. Przewodniczący zespołu, pan Kapetanovic rozważał nawet możliwość zwrócenia się do KE za pośrednictwem władz CEER o przygotowanie not interpretacyjnych. Zdaniem przewodniczącego grupy największą słabością dyrektywy jest „wielorakość interpretacyjna”. Ostatecznie jednak zdecydowano, iż zespół podejmie próbę zbadania rozbieżności prawno-interpretacyjnych „regulatory gap research”. Przewodniczący Kapetanowic zobowiązał się do przygotowania skróconej listy mocnych zarzutów pod adresem dyrektywy (w oparciu o wspomnianą powyżej prezentację). Lista ta ma zostać rozesłana do uczestników zespołu w ciągu dwóch tygodni, tak by po ewentualnych modyfikacjach mogła zostać zaprezentowana na spotkaniu EWG/EFT 18.07.2006. Na tym spotkaniu podjęta ma też zostać decyzja co do dalszych kroków zespołu w temacie Sos w bieżącym i następnym roku.

W dalszej części dyskusji, pozostając przy tematyce SoS przeglądowi poddano opracowanie przygotowane przez przedstawiciela regulatora brytyjskiego, dotyczące kluczowych elementów jakie należy rozpatrzyć analizując to zagadnienie (swoista próba rozbicia tematu na czynniki pierwsze). W trakcie dyskusji dało się odczuć wyraźne zakłopotanie i niezrozumienie uczestników zespołu dla zasadności istnienia dyrektywy poświęconej SoS oraz można było wysłuchać opinie o czysto politycznych i koniunkturalnych pobudkach uchwalenia tejże dyrektywy. Tak naprawdę to rynek i jego mechanizmy powinny kreować i zapewniać odpowiedni poziom Sos, dlatego więcej uwagi powinno się skupić na kreowaniu i budowaniu sprawnie funkcjonującego rynku energii w skali europejskiej. Niemniej jednak ze względu na zobowiązania grupy w temacie roli, zakresu odpowiedzialności i kierunków jakimi powinny podążać urzędy regulacyjne w krajach członkowskich, przypomniano o konieczności uaktualnienia danych w Raporcie CEER w/s SoS z 2004 r. Tylko nieliczne kraje członkowskie odpowiedziały aktywnie na wezwanie EMD TF do uaktualnienia tabel opisujących zakresy odpowiedzialności i kompetencje właściwych instytucji/podmiotów za sprawy związane z bezpieczeństwem dostaw. Co znamienne, żaden z nowych członków UE nie dostarczył danych w tej sprawie, co powoduje, iż CEER/ERGEG nie mają żadnej wiedzy jak wyglądają kompetencje i odpowiedzialność poszczególnych instytucji w krajach, które przystąpiły do UE w maju 2004. Zespół ma mimo to nadzieję na pomyślne zakończenie prac nad raportem i w związku z tym planuje przygotowanie listu raportującego dorobek zespołu w tym obszarze wraz z uaktualnionymi lub stworzonymi od nowa załącznikami do końca czerwca, tak by do 10. lipca wszyscy członkowie zespołu mogli się do nich odnieść.

Uwagi i opinie zgłaszane przez przedstawiciela URE

1. Jako przedstawiciel URE uczestniczyłem w spotkaniu EMD TF po raz pierwszy (a było to już XIII spotkanie), w związku z czym precyzyjne, merytoryczne i formalne odnoszenie się do „obszernego pisemnego dorobku” zespołu sprawiało mi na początku pewne trudności, niemniej bardzo logiczny i spójny sposób prowadzenia obrad zespołu pozwolił na bardzo szybkie i aktywne wejście w poszczególne zagadnienia.
   
2. Z racji moich doświadczeń związanych z funkcjonowaniem rynków bilansujących, giełd energii czy też zagadnień z zakresu wymiany międzysystemowej mogłem aktywnie włączać się do dyskusji poświęconej modelowi rynku energii i budowie wspólnego europejskiego rynku lub przynajmniej rynków regionalnych. Doświadczenia, a właściwie problemy, na jakie natrafiają przedsiębiorstwa starające się aktywnie uczestniczyć w wymianie transgranicznej w regionie Europy Centralnej i Wschodniej (za pośrednictwem Biura Aukcyjnego zorganizowanego przy CEPS) mogą stanowić doskonałą skarbnicę wiedzy, co, w jaki sposób i przez kogo powinno być udoskonalone. Lepsza i bardziej przejrzysta polityka informacyjna poszczególnych operatorów sieci i interkonektorów, lepsze i bardziej przejrzyste prognozy dot. wielkości dostępnych mocy, lepsza koordynacja funkcjonowania operatorów w zakresie pracy sieci czy ewentualnych prac konserwacyjno-remontowych, lepsza koordynacja bramek czasowych dla zgłoszeń grafików dostaw w poszczególnych obszarach sąsiadujących ze sobą a co za tym idzie koordynacja funkcjonowania giełd energii, to elementy które można poprawić niemal od zaraz i to bez większych nakładów finansowych. Kolejną rzeczą, na którą zwróciłem uwagę w trakcie debaty nt. harmonizacji/unifikacji rynków to konieczność ściślejszej współpracy regulatorów z krajów wchodzących w skład takiego regionu oraz stopniowa unifikacja przepisów prawa, które bezpośrednio lub pośrednio wpływają na funkcjonowanie rynków energii. Jako przykład podałem tutaj mechanizm funkcjonowania akcyzy na energię elektryczną w Polsce, który to mechanizm niezmiernie utrudnia i ogranicza handel transgraniczny z Polską, szczególnie w dłuższym okresie (aukcje roczne). Czynnikiem, który bez wątpienia utrudnia/spowalnia wdrażanie wspólnego rynku w naszym regionie (ale zapewne w innych również) jest brak lub niewystarczający poziom nadzoru regulatorów nad poczynaniami operatorów sieci przesyłowych w kwestii wielkości udostępnianych mocy transgranicznych i możliwość poprzez to wpływania na poziom cen energii. Uwagi te starałem się prezentować w sposób ogólny i obiektywny, dzięki czemu spotkały się one z dużym zrozumieniem i aprobatą wszystkich pozostałych uczestników spotkania. Wszystkie moje uwagi i propozycje w sposób bezpośredni lub pośredni zostały zamieszczone w dokumencie, będącym efektem dyskusji i burzy mózgów nt. modelu rynku („Market Design Issue”).
   
3. Podczas dyskusji na nt. SoS wyraziłem opinie (podkreślając, że jest to mój osobisty pogląd), iż nadmierne ingerowanie i skupianie się na bezpieczeństwie zaopatrzenia w energię nie jest właściwym podejściem, jako że to rynek powinien być w taki sposób skonstruowany by dawał wyraźne i właściwe sygnały czy bodźce w zakresie poziomu dostępnych mocy wytwórczych, czy też stanu i jakości sieci. Zbyt duże skupianie uwagi na problematyce SoS, przy jednoczesnym zaniedbywaniu i pomniejszaniu roli mechanizmów wolnorynkowych może prowadzić do swoistej formy przeregulowania rynku, pod pozorem zapewnienia bezpieczeństwa. Niestety polski rynek jest tutaj adekwatnym przykładem, tzn. „rynek” bilansujący, „rynek” rezerw mocy, wymuszona praca jednostek, to wszystko stanowi zbyt duże źródło przychodów poza handlowych, co w efekcie negatywnie wpływa na funkcjonowanie czysto konkurencyjnych mechanizmów rynkowych w obrocie energią. Moja opinia na ten temat okazała się w pełni zbieżna z opiniami i poglądami pozostałych członków zespołu.

Wnioski i rekomendacje

1. Ponieważ mocno są już zawansowane prace nad GGP-IMT, a jest to dokument dla uczestników rynku bardzo istotny, rekomenduję się rozpropagowanie tego dokumentu wśród uczestników w kraju (jeśli nie zostało to jeszcze uczynione).
   
2. Znamiennym jest, iż do tej pory nie udało się członkom zespołu sformułować wspólnie definicji, czym tak naprawdę jest model/projekt rynku energii, a w szczególności czy jest w ogóle możliwe funkcjonowanie jednolitego, europejskiego rynku, gdzie pewne struktury (minimalne standardy) mechanizmu rynkowego będą działać w każdym z krajów członkowskich. Pomimo braku takiej spójnej definicji zasadnym wydaje się poszukiwanie „punktów wspólnych” i dążenie do ich harmonizowania, gdyż bez tego UE pozostanie jedynie zbiorem niezależnych od siebie lub w najlepszym razie słabo powiązanych ze sobą krajowych rynków energii.